Shtetet e reja anëtare të BE-së mund të vihen në “provë” për disa vite dhe të përjashtohen nga blloku në rast të një prapambetjeje demokratike, sipas një propozimi që synon të qetësojë shqetësimet rreth anëtarëve të rinj që do të imitojnë Hungarinë pasi të bashkohen.
I nxitur nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 dhe dëshira për të përfshirë vendet e mbetura të Ballkanit Perëndimor, Komisioni Evropian ka ringjallur një proces zgjerimi që ishte pezulluar për më shumë se një dekadë.
Por, ndërsa mbështesin zgjerimin e ndikimit të saj rajonal nga BE-ja, disa kryeqytete janë kundër shkeljes së mundshme të rregullave të bllokut nga Ukraina, Moldavia dhe Ballkani Perëndimor mbi demokracinë, lirinë e medias dhe pavarësinë gjyqësore pasi të bashkohen me bllokun dhe bashkimin me Rusinë.
“Nuk dua të jem komisionerja që sjell kuajt e Trojës të cilët do të jenë aktivë pas pesë, 10 ose 15 vitesh”, tha shefja e zgjerimit të BE-së, Marta Kos, për Financial Times. Ajo tha se komisioni po përpunonte ide të tilla si një "periudhë tranzicioni; një lloj prove; masa mbrojtëse", megjithëse shtoi se ato ishin në një fazë të hershme.
"Ne kemi nevojë për këtë diskutim dhe nuk duhet të kemi frikë prej tij."
Komisioni të martën publikoi rishikimin e tij vjetor mbi progresin e vendeve kandidate, përfshirë Ukrainën dhe Moldavinë, me Malin e Zi të konsideruar si performuesi më i mirë në kryerjen e reformave të nevojshme për t'u bashkuar me klubin.
Pavarësisht këtij progresi, Kos pranoi se kryeqytetet e BE-së janë privatisht shumë më të kujdesshme në pranimin e anëtarëve të rinj sesa do të sugjeronin deklaratat e tyre publike të mbështetjes.
Pjesa më e madhe e kësaj ndjenje është nxitur nga përvoja e bllokut me kryeministrin e Hungarisë Viktor Orbán - i cili ka zbutur vazhdimisht sanksionet ndaj Rusisë, ka kundërshtuar çdo ndihmë ushtarake për Ukrainën dhe është bërë gjithnjë e më autoritar në vend, pavarësisht përpjekjeve të Brukselit për ta ushtruar presion mbi të duke i mbajtur fondet e BE-së.
Kos tha se komisioni po punonte mbi propozime që do të përfshinin masa mbrojtëse më të forta të sundimit të ligjit dhe mekanizma më efikasë për të pezulluar të drejtat ose përfitimet nëse shkelen vlerat thelbësore. Një vend mund të përjashtohet potencialisht nga klubi në rast të shkeljeve të përsëritura, tha ajo.
Raporti i zgjerimit i së martës thotë se "traktatet e ardhshme të pranimit do të duhet të përmbajnë mbrojtje më të forta kundër kthimit prapa në angazhimet e marra në negociatat e pranimit, si dhe kërkesa që shtetet e reja anëtare të vazhdojnë të mbrojnë dhe ta bëjnë të pakthyeshme rekordin e tyre në sundimin e ligjit".
Qasja e re do të rezultonte në kërkesa më të ashpra për anëtarët e rinj krahasuar me ata ekzistues, përfshirë Hungarinë - dhe mund të çonte në ankesa nga Kievi dhe kryeqytete të tjera që aspirojnë të bashkohen se po diskriminohen.
Ukraina dhe Moldavia filluan bisedimet e pranimit në BE vitin e kaluar, por Hungaria që atëherë ka kundërshtuar hapjen zyrtare të të ashtuquajturave "grupe" negociatash në fusha të tilla si energjia, konkurrenca dhe sundimi i ligjit.
Komisioni ka ndërmarrë hapa për të anashkaluar veton e Orbán duke avancuar punën teknike, në pritje të vendimeve zyrtare politike për të hapur dhe mbyllur kapitujt e negociatave.
"Nuk keni nevojë që Orbán të bëjë reformat për procesin tuaj të transformimit", tha ajo. "Shumë më e rëndësishme është të kalosh nëpër reforma. Dhe ka shumë për të bërë me të dy vendet, Ukrainën dhe Moldavinë."
Ajo tha gjithashtu se bashkimi i dy vendeve së bashku — që në realitet do të thotë se përpjekjet e Moldavisë për anëtarësim pengohen nga vetoja e Orbán-it ndaj Ukrainës ishte "artificial", duke sugjeruar se ato mund të ndahen nëse do të ishte e nevojshme.
Kos hodhi poshtë akuzat se rishikimi i propozuar do të rezultonte në një anëtarësim "dy-nivelësh" në BE dhe tha se pjesëmarrësit e ardhshëm ka të ngjarë të angazhohen për të mbështetur sundimin e ligjit dhe për të shmangur vendosjen e ndonjë kufizimi ndaj tyre.
Brukseli gjithashtu dëshiron të rrisë integrimin gradual të vendeve kandidate në programet evropiane përpara se ato të bëhen anëtare të plota, tha ajo, siç është nëpërmjet mburojës së demokracisë së bllokut, një iniciativë e ardhshme politike që synon adresimin e rreziqeve më të rënda demokratike për BE-në.
Komisionerja këmbënguli se vendet kandidate mund të bashkohen me klubin vetëm pasi të kenë kryer reforma të dhimbshme të brendshme, duke njohur urgjencën e re për zgjerim në Evropën Lindore.
"Ne kemi qenë në gjendje ta ndalojmë Rusinë në derën e përparme", tha Kos, duke iu referuar përpjekjeve të luftës së Ukrainës, fitoreve zgjedhore pro-BE në Moldavi dhe mbështetjes së gjerë për anëtarësimin në BE në vendet kandidate. Por ajo paralajmëroi se nëse blloku nuk e vazhdon vrullin në zgjerim, “frika më e madhe që kam është se rusët do të hyjnë nga dera e pasme”. Versus.al
