Kriza diplomatike që u zhvillua në një konflikt midis Rusisë dhe Azerbajxhanit u përshkallëzua vetëm brenda pak ditësh dhe i vuri një tendosje shtesë marrëdhënieve tashmë të tendosura. Bastisja e diskutueshme e kryer në fund të qershorit në Jekaterinburg të Rusisë është fajtore. Disa burra me origjinë azerbajxhanase u arrestuan si pjesë e hetimeve për krime nga vitet e kaluara. Ata akuzohen për atentate dhe vrasje. Forcat speciale ruse dyshohet se nuk vepruan me shumë kujdes. Dy nga të arrestuarit, dy vëllezër sipërmarrës, vdiqën në rrethana të pashpjegueshme.
Baku reagoi shpejt dhe ashpër. Ministria e Punëve të Jashtme e Azerbajxhanit shprehu "protestën e saj të vendosur" kundër "dhunës së papranueshme" të forcave ruse të sigurisë. Në shenjë proteste, të gjitha ngjarjet kulturore që lidheshin me Rusinë u anuluan. Në televizionin shtetëror, prezantuesi foli në kohën më të shikuar për "sjelljen perandorake" të Moskës ndaj vendeve të ish-Bashkimit Sovjetik. Në zyrën e agjencisë shtetërore ruse të lajmeve "Sputnik Azerbajxhan", autoritetet azerbajxhane arrestuan dy zyrtarë rusë. Sipas raportimeve të medias, ata janë oficerë të shërbimit sekret rus FSB.
Moska zvogëlon rëndësinë e saj, Baku rrit presionin
Për momentin, Kremlini ka reaguar e përmbajtjur. Zëdhënësi Dmitry Peskov shprehu keqardhje për vendimin e Bakusë dhe theksoi se situata në Jekaterinburg "nuk mund të jetë arsyeja për një reagim të tillë". Ministria e Punëve të Jashtme në Moskë thekson se azerë etnikë u vranë dhe u arrestuan, por ata kanë pasaporta ruse, pra janë shtetas rusë.
Një ditë më vonë, autoritetet gjyqësore të Azerbajxhanit shtuan presionin dhe arrestuan disa shtetas të tjerë rusë në Baku. Akuza: trafik droge dhe krim i organizuar. Fotot nga salla e gjyqit tregojnë se disa nga të arrestuarit mbajnë gjurmë dhune. Në rrjetet sociale, pretendohet se ata janë turistë nga Jekaterinburgu.
Seria e akuzave të ndërsjella vazhdon. Gjithnjë e më shumë azerbajxhanas po arrestohen në Rusi - në Jekaterinburg dhe Voronezh. Sipas ekspertëve të intervistuar nga Deutsche Welle , ky është një provë e re për marrëdhëniet midis dy vendeve, të cilat u përkeqësuan ndjeshëm pas rrëzimit të aeroplanit azerbajxhanas në fund të vitit 2024.
Pikë kthese: rrëzimi i aeroplanit
Më 25 dhjetor 2024, një aeroplan azerbajxhanas me pesë anëtarë të ekuipazhit dhe 62 pasagjerë u godit nga një raketë ruse tokë-ajër. Tragjedia ndodhi mbi kryeqytetin e Çeçenisë fqinje, Grozni, ku në atë kohë ishte aktivizuar mbrojtja ajrore ruse. Aeroplani u përpoq të bënte një ulje emergjente dhe u rrëzua pranë qytetit kazak të Aktaut. 38 persona vdiqën.
Shkencëtari politik dhe eksperti i konflikteve nga Azerbajxhani, Arif Yunusov, beson se nuk është rastësi që retorika e ashpër mediatike ka qenë në fuqi në të dy vendet që atëherë. Ai është i bindur se shkrimi mediatik është nën ndikimin e drejtpërdrejtë të qeverisë dhe se marrëdhëniet dypalëshe janë kryesisht të varura nga ndjenjat personale të udhëheqësve shtetërorë.
Aliyev është i zemëruar me Putinin.
Sipas Yunusov, rrëzimi i avionit kishte një dimension personal për Presidentin e Azerbajxhanit Ilham Aliyev. Në kohën e incidentit, avioni i tij presidencial ndodhej në hapësirën ajrore ruse. Dhe ai teorikisht mund të ishte shënjestër e raketave ruse kundërajrore. Gjithashtu, i pari që i kërkoi falje Azerbajxhanit ishte udhëheqësi çeçen Ramzan Kadyrov, jo Presidenti rus Vladimir Putin. Kjo shkaktoi acarim në Baku, veçanërisht tek Presidenti Aliyev. "Aliyev nuk e përmendi konkretisht Kadyrovin, por ai kritikoi ashpër faktin se ai u telefonua fillimisht nga Grozni dhe jo nga Moska", tha politologu. "Nëse Putin do ta kishte telefonuar i pari Aliyev, përballja publike mund të ishte shmangur", beson Yunusov.
Eksperti i pavarur kaukazian, Kiril Krivosheev, është i të njëjtit mendim. "Putini i kërkoi falje Aliyevit vetëm formalisht, dhe ishte e qartë se Aliyevi nuk ishte i kënaqur me këtë", thotë ai për DW.
Megjithatë, eksperti thekson se ngjarjet e fundit në Jekaterinburg ndoshta nuk u iniciuan nga Kremlini. Hetuesit rusë, thotë ai, veprojnë sipas logjikës së tyre (raciste): "Të gjitha diasporat, përfshirë komunitetin azerbajxhanas, perceptohen si grupe të organizuara kriminale. Ky është një trend që është i përhapur në pjesë të elitës ruse". Sipas Krivoshijev, kriza e diplomimit që pasoi është më shumë një dëm kolateral.
Sipas mendimit të tij, Baku zyrtar po e përdor përkeqësimin e situatës për të forcuar pozicionin e tij në skenën ndërkombëtare: "Është e rëndësishme që Aliyev të shfaqet si një udhëheqës sovran i cili është në gjendje t'i thotë 'jo' si Rusisë ashtu edhe Perëndimit."
Besimi ndaj Moskës
"Baku nuk e percepton më Moskën si një fuqi të jashtme që mund të diktojë rregullat në Kaukaz", vlerëson politologu dhe anëtari i parlamentit azerbajxhanas Rasim Musabekov në një intervistë me DW. Azerbajxhani ka filluar të zhvillojë infrastrukturën e vet energjetike dhe ushtarake. Kjo shkaktoi konfuzion në Kremlin. Retorika mediatike e Rusisë ndaj Azerbajxhanit është bërë dukshëm më e ashpër. Moska tani po përpiqet të kompensojë humbjen e ndikimit në rajon duke rritur presionin mbi diasporën azerbajxhanase.
Kjo mund të ketë pasoja jo vetëm diplomatike, por edhe ekonomike - thonë ata në sektorin e energjisë. "Nuk duhet të harrojmë se Rusia vuan për shkak të sanksioneve. Azerbajxhani në disa raste e ka ndihmuar Moskën t'i anashkalojë ato. Kështu, Parlamenti Evropian krijoi një komision që heton se gazi i kujt po i shitet në të vërtetë Evropës: atij azer apo ndoshta atij rus", vëren Yunusov. Nëse marrëdhëniet midis Moskës dhe Bakusë përkeqësohen më tej, marrëveshja e supozuar midis dy vendeve mund të jetë në rrezik.
Projekte të tjera dypalëshe janë gjithashtu në rrezik, shton deputeti Musabekov: zhvillimi i korridorit ndërkombëtar të trafikut "Veri-Jug" përmes Azerbajxhanit, si dhe projekti i sinkronizimit të rrjeteve energjetike ruse dhe iraniane. Vështirësitë në transportimin e gazit rus në Iran nuk mund të përjashtohen, paralajmëron ai.
Pavarësisht gjithçkaje, interesat ekonomike janë ende të rëndësishme për Azerbajxhanin, përfundon politologu Krivosheyev. "Ekonomia e Azerbajxhanit do të preferonte të qëndronte jashtë politikës. Por, ndërsa Baku ende ka hapësirë për manovrim, Moska ka gjithnjë e më pak mjete presioni." Rusia po humbet ndikim në Kaukazin e Jugut.
