Izraeli është bërë shteti i parë në botë që njeh zyrtarisht Somalilandin, një territor strategjik në veri të Somalisë, i cili e ka shpallur njëanshëm pavarësinë që prej vitit 1991. Vendimi i Tel Avivit ka shkaktuar reagime të menjëhershme në rajon dhe ka rikthyer në vëmendje një territor pak të njohur për opinionin ndërkombëtar.
Edhe presidenti amerikan Donald Trump ironizoi zhvillimin nga Florida, duke pyetur publikisht: “A e dinë vërtet njerëzit se çfarë është Somaliland?”
Ku ndodhet Somaliland dhe sa banorë ka
Somaliland ndodhet në veri të Bririt të Afrikës, brenda kufijve të Somalisë së sotme, dhe kufizohet me Etiopinë dhe Xhibutin. Territori ka mbi 6 milionë banorë dhe shtrihet përgjatë Gjirit të Adenit, një nga korridoret detare më strategjike në botë.
Me një sipërfaqe pothuajse sa ajo e Italisë, Somaliland ka qenë historikisht pjesë e Perandorisë Osmane, përpara se të kthehej në protektorat britanik në fund të shekullit XIX. Pikërisht në këtë periudhë mori emrin Somaliland.
Një pavarësi e shpallur, por e panjohur për dekada
Territori shpalli pavarësinë për herë të parë në qershor të vitit 1960, por vetëm pesë ditë më pas u bashkua me Somalinë italiane, duke formuar shtetin e Somalisë. Pas shpërthimit të luftës civile somaleze (1978–1991), Somaliland shpalli sërish pavarësinë në vitin 1991.
Megjithatë, për 35 vjet rresht, kjo pavarësi nuk u njoh nga asnjë shtet i botës – deri më 26 dhjetor 2025, kur Izraeli mori vendimin historik për njohjen e tij.
Shtet “de facto”, por jo “de jure”
Pavarësisht mungesës së njohjes ndërkombëtare, Somaliland ka funksionuar për më shumë se tre dekada si një shtet de facto. Ai ka qeverinë e vet, monedhën kombëtare, sistem arsimor dhe sigurie, si dhe zgjedhje që shpesh janë vlerësuar si relativisht të lira nga vëzhguesit ndërkombëtarë.
Stabilitet relativ në një rajon të trazuar
Ndryshe nga pjesa tjetër e Somalisë, e cila prej vitesh përballet me dhunë nga grupet ekstremiste të lidhura me Al-Kaidën, Somaliland ka gëzuar një stabilitet relativ. Megjithatë, edhe ky territor nuk ka qenë i kursyer nga tensionet.
Në vitin 2023, Kombet e Bashkuara raportuan se 150–200 mijë persona u detyruan të largohen nga shtëpitë e tyre në qytetin e diskutueshëm Las Anod, pas përleshjeve mes forcave lokale dhe milicive të lidhura me qeverinë qendrore të Somalisë.
Porti, çelësi i interesit ndërkombëtar
Pozicioni gjeografik e bën Somalilandin veçanërisht të rëndësishëm. Porti i tij strategjik, pjesërisht i menaxhuar nga një kompani nga Emiratet e Bashkuara Arabe, shihet si një pikë kyçe për tregtinë rajonale. Veçanërisht Etiopia, e cila nuk ka dalje në det, kërkon rrugë të reja tregtare përmes këtij porti.
Sipas ekspertëve, njohja nga Izraeli lidhet pikërisht me këtë rëndësi strategjike, por edhe me zhvillime më të ndjeshme gjeopolitike. Instituti për Marrëdhënie Ndërkombëtare dhe Strategjike (IRIS) ka përmendur edhe plane të diskutueshme, sipas të cilave SHBA dhe Izraeli kanë shqyrtuar mundësinë e zhvendosjes së popullsisë nga Gaza drejt Somalilandit, një ide që është cilësuar si jashtëzakonisht e rrezikshme.
Reagime të ashpra nga grupet ekstremiste
Grupi ekstremist Al-Shabaab ka reaguar menjëherë, duke deklaruar se refuzon çdo pretendim ose përdorim të territorit nga Izraeli dhe duke e quajtur shtetin hebre “armikun më të madh të shoqërisë islame”.
Vendimi i Izraelit pritet të ketë pasoja të gjera politike dhe diplomatike, duke hapur një kapitull të ri për Somalilandin dhe për balancat e ndjeshme në Bririn e Afrikës.
