Gjumi nuk është thjesht një mënyrë për t’u çlodhur. Gjatë tij, truri mbetet veçanërisht aktiv, duke organizuar dhe konsoliduar kujtimet, përpunuar emocionet dhe “rregulluar” përvojat e ditës. Një studim i ri, i publikuar në tetor 2025 në Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) nga RIKEN Center for Brain Science në Japoni, hedh dritë mbi një funksion të rëndësishëm të gjumit: rrjedhën e lëngut cerebrospinal.
Sipas studimit, lëngu cerebrospinal nuk rrjedh rastësisht gjatë natës. Ai duket se sinkronizohet me valët elektrike të trurit gjatë fazave më të thella të gjumit. Kjo zbulim lidhet direkt me funksionin “pastrues” të trurit, një fenomen që më parë ishte vërejtur vetëm tek kafshët.
Hulumtuesit përdorën një teknikë të avancuar imazherie, duke kombinuar rezonancën magnetike funksionale me poligrafinë e gjumit, që regjistron njëkohësisht valët cerebrale, lëvizjet e syve dhe aktivitetin muskulor. Pjesëmarrësit u përballën me sfidën për të fjetur në ambientin zhurmues të makinës së rezonancës magnetike, ndërsa skanimet u kryen çdo rreth 3 sekonda.
Rezultatet treguan se gjatë gjumit të thellë, i njohur edhe si gjumi i valëve të ngadalta, alternimi ritmik i valëve të ngadalta dhe “shkallëve të gjumit” shoqërohej me ndryshime të vogla, të përsëritura dhe të buta të lëngut cerebrospinal. Në fazat më të lehta të gjumit, këto ndryshime ishin më të rralla, por më të forta. Gjatë gjumit REM, kur ndodhin ëndrrat, rrjedha e lëngut vazhdonte të ndryshonte në koordinim me lëvizjet e shpejta të syve dhe valët tipike cerebrale.
Pika kryesore është se gjatë gjumit të thellë, këto ndryshime bëhen më të shpejta dhe më të sinkronizuara, duke krijuar një “puls” ritmik brenda trurit. Ky puls ndihmon në largimin e mbeturinave metabolike, si proteina beta-amiloide, e cila lidhet me sëmundjen e Alzheimerit. Me fjalë të thjeshta, truri “pastrohet” më mirë gjatë gjumit të thellë.
Ky zbulim tregon pse gjumi i thellë është kaq i rëndësishëm për kujtesën dhe funksionin njohës. Ai sugjeron gjithashtu se çdo faktor që e prish gjumin e thellë — si stresi, mungesa e rutinës së gjumit apo përdorimi i tepërt i ekranit gjatë natës — mund të ndikojë negativisht në shëndetin afatgjatë të trurit.
Megjithatë, mbeten pyetje të hapura. Ende nuk dihet saktësisht se si valët elektrike të trurit ndikojnë në rrjedhën e lëngut cerebrospinal, dhe studimi u realizua tek të rinj të shëndetshëm. Nevojiten studime të mëtejshme tek persona më të moshuar dhe me çrregullime të gjumit për të konfirmuar nëse proceset janë të ngjashme.
Përfundimisht, gjumi i thellë është një faktor kyç për shëndetin afatgjatë të trurit, dhe kuptimi i mënyrës sesi valët cerebrale “lëvizin” lëngun cerebrospinal mund të hapë rrugën për trajtime të reja që forcojnë rigjenerimin natyror të trurit.
