Departamenti amerikan i Shtetit, DASH ka publikuar një raport të ri mbi gjendjen e të drejtave të njeriut në botë. Në këtë raport janë trajtuar edhe të drejtat e punëtorëve ndërsa zbulon sesi paraqitet situata ne vendin tonë. Në këtë raport bëhet me dije se qeveria ofroi mbrojtje të kufizuar për punëtorët vendas dhe migrantë në disa sektorë të punësimit.
Sipas DASH, sindikatat e punës ishin përgjithësisht të dobëta dhe të politizuara. Më tej në raport bëhet me dije se qeveria nuk e zbatoi ligjin në mënyrë efektive. Raporti shton se sindikatat që përfaqësonin punonjësit e sektorit publik negociuan drejtpërdrejt me qeverinë.
"Qendra e Solidaritetit raportoi se ndërsa ligji ofronte mbrojtje gjithëpërfshirëse për punëtorët që të formonin dhe t'u bashkoheshin sindikatave, punëtorët ende kishin frikë nga hakmarrja dhe nuk i besonin sistemit të drejtësisë për të zbatuar ligjin e punësimit. Ndëshkimet për shkeljet e lirisë së shoqërimit, negociatave kolektive dhe të drejtës për grevë ndonjëherë zbatoheshin kundër shkelësve.," thuhet në raport
Sa i përket pagës dhe orareve, në raport bëhet me dije se shumë persona në sektorin privat punojnë gjashtë ditë në javë, mbi 40 orë duke tejkaluar oraret e përcaktuara sipas ligjit. DASH thekson se edhe pse ligji përcakton periudha pushimi dhe pagesë shtesë për orët shtesë, punëdhënësit nuk i respektojnë këto dispozita. Më tej bëhet me dije se punëtorët në kompani private me kontrata bashkiake për shërbime paguheshin nën pagën minimale dhe nuk merrnin përfitimet e kërkuara.
Një tjetër pikë ku është ndalur raporti është edhe te siguria. Sipas DASH punëtorët shpesh nuk mund të largoheshin nga situatat që rrezikonin shëndetin ose sigurinë e tyre pa rrezikuar punësimin e tyre. Raporti thekson se shkeljet e standardeve ndodhën më shpesh në industritë e tekstilit, këpucëve, prodhimit, ndërtimit dhe minerare.
"SLISS raportoi shkelje të dispozitave ligjore mbi pagat dhe orët e punës ndodhën më shpesh në industrinë e mikpritjes dhe prodhimit. Në shtatë muajt e parë të vitit, SLISS vendosi 200 masa urgjente për të pezulluar punën për shkelje flagrante të rregulloreve të sigurisë dhe shëndetit. Sektorët më problematikë ishin ndërtimi, minierat, energjia dhe prodhimi," thuhet në raport.
Gjithashtu shtohet se mosfunksionimi dhe korrupsioni i sistemit gjyqësor u perceptua si një pengesë e madhe për përmirësimin e aksesit të punëtorëve në zbatimin e kodit të punës.
"Qeveria rrallë zbatonte ligjet që lidheshin me orët maksimale të punës, kufizimet në orët shtesë ose pagën shtesë për orët shtesë, veçanërisht në sektorin privat. Këto ligje nuk zbatoheshin për punëtorët migrantë. Në intervistat për median, pronarët e industrisë së mikpritjes pranuan se kishin konfiskuar pasaportat e migrantëve për t'i parandaluar ata të largoheshin.
Qendra e Solidaritetit pohoi se punëtorët dhe publiku mbeteshin skeptikë ndaj aftësisë së qeverisë për të zbatuar të drejtat e punësimit ose sindikatës. Mosfunksionimi dhe korrupsioni i sistemit gjyqësor u perceptua si një pengesë e madhe për përmirësimin e aksesit të punëtorëve në zbatimin e kodit të punës, dhe ligjet e SSHP-së ishin joefektive," thuhet më tej në raport.
Pjesë nga Raporti i DASH:
Të Drejtat e Punëtorëve
Liria e Shoqatës dhe Negociatat Kolektive. Ligji u jepte shumicën e punëtorëve të drejtën për të formuar sindikata të pavarura, të zhvillonin greva ligjore dhe të negocionin kolektivisht. Ligji ndalonte diskriminimin anti-sindikal dhe parashikonte rikthimin në punë të punëtorëve të pushuar nga puna për shkak të aktivitetit sindikal.
Ligji u ndalonte anëtarëve të ushtrisë dhe zyrtarëve të lartë qeveritarë të bashkoheshin me sindikatat dhe kërkonte që sindikatat të kishin të paktën 20 anëtarë për t'u regjistruar. Greva ishte e ndaluar në raste të veçanta, si një katastrofë natyrore, luftë dhe kur liria e mbajtjes ose pjesëmarrjes në zgjedhje ishte në rrezik.
Qeveria ofroi mbrojtje të kufizuar për punëtorët vendas dhe migrantë në disa sektorë të punësimit. Inspektori i punës nuk inspektoi banesat private për shkelje të të drejtave të punëtorëve vendas, dhe OJQ-ja Qendra e Solidaritetit dhe inspektorati i punës vunë re raste të punëdhënësve që konfiskuan pasaportat e punëtorëve migrantë. Sindikatat e punës ishin përgjithësisht të dobëta dhe të politizuara. Qeveria nuk e zbatoi ligjin në mënyrë efektive. Sindikatat që përfaqësonin punonjësit e sektorit publik negociuan drejtpërdrejt me qeverinë. Negociatat kolektive efektive dhe zbatimi i marrëveshjeve ishin të vështira për shkak të vonesave të gjata në regjistrimin e sindikatave. Vëzhguesit raportuan kërcënime për hakmarrje ndaj punonjësve që vendosnin të merrnin pjesë në sindikata të reja.
Qendra e Solidaritetit raportoi se ndërsa ligji ofronte mbrojtje gjithëpërfshirëse për punëtorët që të formonin dhe t'u bashkoheshin sindikatave, punëtorët ende kishin frikë nga hakmarrja dhe nuk i besonin sistemit të drejtësisë për të zbatuar ligjin e punësimit. Ndëshkimet për shkeljet e lirisë së shoqërimit, negociatave kolektive dhe të drejtës për grevë ndonjëherë zbatoheshin kundër shkelësve.
Kushtet e Pranueshme të Punës
Ligjet për Pagat dhe Orët. Ligji parashikonte një pagë minimale për të gjithë sektorët, dhe paga minimale kombëtare ishte më e lartë se pragu kombëtar i varfërisë. Ndërsa ligji përcaktonte një javë pune 40-orëshe, marrëveshjet individuale ose kolektive zakonisht përcaktonin javën aktuale të punës. Ligji u lejonte punëdhënësve të përcaktonin orë pune shtesë, por jo më shumë se 200 në vit, të cilat mund të tejkaloheshin në rastet e forcës madhore ose punës emergjente për të mirën e popullsisë me autorizimin e Inspektoratit Shtetëror të Punës dhe Shërbimit Social (SLISS).
Ligji parashikonte pushime vjetore të paguara, por vetëm punonjësit në tregun formal të punës kishin të drejta të tilla. Shumë persona në sektorin privat punonin gjashtë ditë në javë, mbi 40 orë. Ligji kërkonte periudha pushimi dhe pagesë shtesë për orët shtesë, por punëdhënësit nuk i respektonin gjithmonë këto dispozita. Qendra e Solidaritetit raportoi se ligji nuk zbatohej në mënyrë universale, veçanërisht në industrinë e veshjeve dhe këpucëve. Për më tepër, punëtorët në kompani private me kontrata bashkiake për shërbime raportuan se paguheshin nën pagën minimale dhe nuk merrnin përfitimet e kërkuara.
Siguria dhe Shëndeti në Punë
Standardet e sigurisë dhe shëndetit në punë (SSHP) ishin përgjithësisht të përshtatshme për industritë kryesore të vendit, megjithëse zbatimi mungonte. Qeveria herë pas here identifikoi në mënyrë proaktive kushtet e pasigurta përveç përgjigjes ndaj ankesave të punëtorëve. Punëtorët shpesh nuk mund të largoheshin nga situatat që rrezikonin shëndetin ose sigurinë e tyre pa rrezikuar punësimin e tyre. Sipas Qendrës së Solidaritetit, shkeljet e standardeve të SSHP ndodhën
më shpesh në industritë e tekstilit, këpucëve, prodhimit, ndërtimit dhe minerare.
SLISS raportoi shkelje të dispozitave ligjore mbi pagat dhe orët e punës ndodhën më shpesh në industrinë e mikpritjes dhe prodhimit. Në shtatë muajt e parë të vitit, SLISS vendosi 200 masa urgjente për të pezulluar punën për shkelje flagrante të rregulloreve të sigurisë dhe shëndetit.Sektorët më problematikë ishin ndërtimi, minierat, energjia dhe prodhimi.
Zbatimi i pagave, orëve dhe SSHP
SLISS dhe autoritetet tatimore ishin përgjegjëse për zbatimin e ligjeve për pagën minimale
dhe orët. Agjencitë zbatuese nuk kishin mjetet për të zbatuar mbledhjen e gjobave dhe rrallë akuzonin shkelësit. Numri i inspektorëve ishte i pamjaftueshëm për të zbatuar pajtueshmërinë, dhe sipas OJQ-ve, punëdhënësit shpesh informoheshin para inspektimeve, edhe pse inspektorët kishin autoritetin për të bërë inspektime të paparalajmëruara dhe për të filluar sanksione.
Qeveria rrallë zbatonte ligjet që lidheshin me orët maksimale të punës, kufizimet në orët shtesë ose pagën shtesë për orët shtesë, veçanërisht në sektorin privat. Këto ligje nuk zbatoheshin për punëtorët migrantë. Në intervistat për median, pronarët e industrisë së mikpritjes pranuan se kishin konfiskuar pasaportat e migrantëve për t'i parandaluar ata të largoheshin.
Qendra e Solidaritetit pohoi se punëtorët dhe publiku mbeteshin skeptikë ndaj aftësisë së qeverisë për të zbatuar të drejtat e punësimit ose sindikatës. Mosfunksionimi dhe korrupsioni i sistemit gjyqësor u perceptua si një pengesë e madhe për përmirësimin e aksesit të punëtorëve në zbatimin e kodit të punës, dhe ligjet e SSHP-së ishin joefektive. Madhësia e vlerësuar e sektorit informal ishte afërsisht 26 përqind e forcës punëtore jo-bujqësore. Ligjet e punës nuk zbatoheshin për punëtorët në sektorin informal, dhe SLISS nuk inspektoi bizneset informale.
